Wałbrzych jest największym sudeckim miastem, drugim pod względem wielkości w województwie dolnośląskim. Centrum gospodarcze i kulturalne regionu, liczne zabytki.
Największe sudeckie miasto (ok. 138 000 mieszkańców) położone bardzo malowniczo w Kotlinie Wałbrzyskiej między Górami Wałbrzyskimi na wysokości 350 - 620 m. Jest mocno rozciągnięte na linii północ-południe (12 km). Jego peryferyjne dzielnice wyliczane od zachodu w kierunku ruchów wskazówek zegara to: Konradów, Biały Kamień, Sobięcin, Podgórze (z osiedlami Glinik Stary i Nowy), Rusinowa, Kozice, Poniatów, Piaskową Górę (przyłączone do miasta w latach 50.) oraz Lubiechów i Podzamcze. Do miasta należy także rejon zamku Książ. Tak zakreślony obszar ma powierzchnię ok. 85 km2. Podzamcze stanowi najnowszą dzielnicę miasta, budowaną w latach 80., a Piaskowa Góra ma zabudowę z lat 70. XX w. Te dwa osiedla z blokami 4-10 piętrowymi to obecnie największa sypialnia miasta, dla ok. 40 tys. osób.
Dolina Pełcznicy - największej płynącej tędy rzeki była penetrowana przez ludzi już we wczesnym średniowieczu. W rejonie obecnego rynku i kościoła NMP istniał wówczas drewniany gród obronny z wałami i palisadami. Z czasem zaczął prowadzić tędy trakt handlowy do Czech, a przy grodzie rozwinęła się osada targowa. Pierwsi mieszkańcy trudnili się zapewne myślistwem, bartnictwem i wycinaniem lasów. W roku 1305 wzmiankowana jest tu parafia. W roku 1366 książę Bolko II świdnicki zezwala na wydobycie rud srebra, ołowiu oraz węgla kamiennego. Pierwsze kopalnie znajdowały się na stokach Ptasiej Kopy (590 m) i Lisiego Kamienia (613 m). Prawa miejskie otrzymał Wałbrzych ok. roku 1400, ale jako własność rycerzy, nie został nigdy otoczony murami. W poł. XVIII w. wyrabiano tu płótno lniane, które sprzedawano w całej Europie, a nawet w końcu XVIII w. w Ameryce.
Od XVII w. wykorzystywano miejscowe źródła wód mineralnych. Ponieważ nieco później rozpoczęło swą działalność Szczawno Zdrój, dlatego uzdrowisko wałbrzyskie nazywano Starym Zdrojem. Niestety prace górnicze w 2 poł. XIX w. spowodowały całkowity zanik tych źródeł. Dzisiejsza część stacji kolejowej Wałbrzych-Miasto (okrągła budowla z kasami biletowymi) to dawna pijalnia wód tego uzdrowiska.
Dopiero od XIX w. większego znaczenia nabrał węgiel, dzięki możliwości jego wywozu koleją (od roku 1853) i miasto zaczęło się bardzo rozbudowywać. Działało wówczas aż siedem kopalń, powstały też dalsze zakłady przemysłowe: gazownie i koksownie, huty szkła, fabryki porcelany (do dziś działają trzy). W roku 1898 postały tu pierwsze linie tramwajowe (do Szczawienka i Sobięcina), od razu o napędzie elektrycznym. Ponieważ miały łączyć się ze sobą na obecnym Placu Grunwaldzkim, zdecydowano wówczas o puszczeniu wody rzeki Pełcznicy betonowym kanałem pod ulicami centrum miasta. Linie tramwajowe zastąpiono w latach 60. trolejbusami, a w roku 1973 autobusami. Już po kilku latach okazało się, że nie była to mądra decyzja. Centrum miasta leży przecież w kotlinie, która była już bardzo zanieczyszczana ubocznymi produktami przemiany węgla na gaz i koks.
Dziś uciążliwe przetwórstwo węgla to już przeszłość. Wydobycie węgla - chyba jeszcze nie. Wprawdzie ostatni wózek z szybu Julia wyjechał w X 1996, ale bezrobotni mieszkańcy wygrzebują go nadal w wielu biedaszybach, tzn. ręcznie kopanych korytarzach, głównie po zach. stronie miasta. Odbywa się to niezgodnie z obowiązującym prawem, jest niebezpieczne, ale innej możliwości dochodów i stałej pracy dla wielu z nich miasto nie ma. Po zamknięciu kopalni, koksowni oraz związanych z nimi zakładów transportowych pojawiło się ok. 40 tys. bezrobotnych! Od kilku lat istnieje Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna (na wsch. od stacji kolejowej Wałbrzych-Szczawienko), ma stymulować dalszy rozwój gospodarczy dla całego regionu ale jeszcze niezbyt dużo osób znalazło tam zatrudnienie.
Działają natomiast w Wałbrzychu trzy fabryki porcelany (Książ, Krzysztof i Wałbrzych), co czyni miasto największym w Polsce ośrodkiem jej produkcji. Wałbrzych jest także dużym centrum kulturalnym. Teatr Dramatyczny, Teatr Lalek i Filharmionia Sudecka są szeroko znane. Obok Muzeum Okręgowego działa powstałe w roku 1988 Muzeum Przemysłu i Techniki. Trwają pracę nad przygotowaniem dla turystów Lisiej Sztolni.
Wałbrzych jest także znacznym ośrodkiem akademickim. W Polsce Ludowej działała tu tylko filia Politechniki Wrocławskiej. Dziś działa tu aż 10 wyższych uczelni.
Miasto jest pięknie położone, posiada dużo ciekawych obiektów i wraz z okolicznymi atrakcjami powinno stać się ważnym centrum turystycznym. W ostatnich latach wytyczono sporo nowych szlaków, szczególnie w północnej części miasta i ścieżek rowerowych.